Mąż i żona

Hrabina Elwira ma romans z Alfredem, przyjacielem domu, który twierdzi, że kocha ją bardzo romantycznie, ale jednocześnie uwodzi śliczną służącą Justysię, która jest również obiektem zalotów pana domu, hrabiego Wacława. ,,Gdzie przysiąg trzeba, tam nikną rozkosze" -- te słowa Justysi mogłyby być mottem sztuki. [...] Te arcydowcipne kombinacje, w których wszyscy oszukują się wzajem, są doprowadzeniem do absurdu form instytucji małżeńskiej, zuchwalszym - dzięki uzyskanym w ciągu dwóch wieków swobodom sceny - niż kiedykolwiek u Moliera. (Tadeusz Boy-Żeleński) Ta komedia wywołała ogólne zgorszenie, gdy wystawiono ją po raz pierwszy w 1821 roku. Oceny te nie polepszyły się z biegiem czasu, a po śmierci autora zmieniono zakończenie na bardziej moralne.

Tadeusz Boy-Żeleński tak o tym pisze w ,,Obrachunkach fredrowskich": Cztery wydania dokonane za życia poety (1826, 1839, 1853, 1871) dają jednobrzmiące zakończenie pierwotne. Dopiero w wydaniu piątym, pośmiertnym (1880), końcową scenę ,,Męża i żony" (Elwira, Alfred, Wacław, Justysia) zastąpiono inną - krótką sceną między Alfredem i Wacławem, nie usprawiedliwiając tej zmiany żadnym komentarzem. Z przypisów do wydania z r. 1926 dowiadujemy się, że owo piąte wydanie (1880) ,,Zawiera zmiany, poczynione przez poetę przed r.

1870". Ale, na przekór temu, ostatnie wydanie dokonane za życia Fredry przez Siemieńskiego w r. 1871, ,,dozwolone przez poetę", zawierało końcową scenę ,,Męża i żony" w jej pierwotnym brzmieniu! Wszystko to niezbyt jest jasne i niezbyt przekonywające. Audiobook zawiera oba zakończenia.