Literatura rosyjska stanowi wyzwanie dla europejskiej racjonalności. "Założycielski akt powieści rosyjskiej – czytamy u Deleuze’a – polega na wyrwaniu jej z sideł rozumu, na stworzeniu postaci, które istnieją w nicości i mogą przetrwać jedynie w pustce, chroniąc do końca tajemnicę, odrzucając logikę i psychologię". Chodzi tu o zupełny brak kokieterii w podejmowaniu pytań fundamentalnych, który bierze się stąd, że Rosjanie odczuwają cieleśnie to wszystko, o czym zdołają pomyśleć. Uczucie jest formą rosyjskiej wrażliwości religijnej, w której "treść założona jest jako całkowicie przypadkowa, ponieważ treść może być założona przez moje upodobanie, arbitralność, jak i przez przyrodę" (Hegel). Rosjanin nie myśli, nie modli się – on myślą i modlitwą uwzniośla świat, wychodząc poza ramy zdrowego rozsądku, wciągając w wir, jaki sobą wznieca, to, co znajduje się w pobliżu, co stoi obok.
Ludzie, którzy przeżyli Wschód w sobie, na ogół świadomi są niebezpieczeństw, jakie on niesie. Kimś takim był z pewnością Marian Zdziechowski, jeden z tych Polaków, którzy Rosjan rozumieli akurat bardzo dobrze. Bez wątpienia łączył go z nimi ten sam słuch religijny, o czym on sam pisze wyraźnie w listach do Rudolfa Euckena.
Co to za sprawy, do których powołano Rosjan, i na czym polega powaga tych spraw? Najogólniej rzecz ujmując, to sprawy ostateczne. O nich też – o sprawach poważnych, ostatecznych – traktuje przedkładany Czytelnikowi numer naszego pisma.
[Spis treści]
PREZENTACJE
Nikołaj Gogol, Boris Godunow. Poemat Puszkina
Nikołaj Gogol, Kilka słów o Puszkinie
Nikołaj Gogol, Wybrane fragmenty korespondencji z przyjaciółmi. Cztery listy do różnych osób z powodu Martwych dusz
Nikołaj Gogol, Rzeźba, malarstwo, muzyka
Nikołaj Gogol, O architekturze w teraźniejszych czasach
Nikołaj Gogol, Ostatni dzień Pompejów (obraz Briułłowa)
Nikołaj Gogol, Życie
ESEJE
Wasilij Rozanow, Zarodki
Wasilij Rozanow, Nowe zarodki
Wasilij Rozanow, Odśmiertne
Wasilij Rozanow, Modląca się Ruś
Wasilij Rozanow, A gdzie "religia młodości"?
Wasilij Rozanow, M.W. Niestierow
Wasilij Rozanow, Puszkin i Lermontow
Wasilij Rozanow, Ruś i Gogol
Wasilij Rozanow, Geniusz formy
Wasilij Rozanow, Gogol i Petrarka
Wasilij Rozanow, Zagadki Gogola
Wasilij Rozanow, Magiczna stronica u Gogola
Wasilij Rozanow, O Konstantinie Leontjewie
Wasilij Rozanow, Estetyczne pojmowanie historii
Piotr Nowak, Rozmowa o końcu świata. Z listów Konstantego Leontjewa do Wasilija Rozanowa
W.H. Auden, Rosyjski esteta
Mikołaj Wiśniewski, Na wpół Mnemozyne: Maszeńka i problem pamięci w twórczości Vladimira Nabokova
ARCHIWUM FILOZOFII POLSKIEJ
Tadeusz Zatorski, Wokół "wielkich kwestii"
Listy Mariana Zdziechowskiego i Rudolfa Euckena
Michał Rogalski, W samą głąb duszy. O pamiętniku Mariana Zdziechowskiego
Marian Zdziechowski, ??????? 191... ????
ANTYKWARIAT
Nikołaj Bierdiajew, Powieść astralna
RECENZJE I POLEMIKI
Irena Księżopolska, Motyl nad szachownicą: metafizyka a styl w rozprawie Leszka Engelkinga o Nabokovie
Aleksander Temkin, "Zmarli wszystkich krajów, łączcie się". Socjaldemokratyczne chrześcijaństwo Włodzimierza Sołowjowa
Tadeusz Zatorski, Oświadczenie
