Universitas Dzienniki zesłańca i żołnierza

Powoli i ociężale wstaję. Zaczyna się codzienne naciąganie tragicznych łachmanów. Spodnie z dziesiątkami łat, dziur, marynarka podobna do strzępów cudem jakimś łączących się w całość. Pas obwiązuję szpagatem. Buty trudno opisać.

• A potem - chyba tylko ze względu na przyzwoitość i przyzwyczajenie, a nie ze względu na rzeczywisty efekt - popłukanie rąk i zwilżenie twarzy, które trudno nazwać myciem i następuje śniadanie:

chleb czarny i lepki i garnuszek czarnej kawy zimnej lub czasem ciepłej. Nierzadko zastępuje go czerpaczek zimnej niegotowanej wody. Znów gong! Godzina 5: 45! Trzeba już iść. Pa Tatusiu! Do widzenia! Moja brygada na mnie już czeka.

I idzie po bagnach i pagórkach wąż ludzi-łachmaniarzy ku odległym o 4-6 km wyrębom i składom na lesochimie. O godz. 7 zaczyna się codziennie praca. Piła, topór, piła, topór, do znudzenia. Gdy słońce parzy jak ukropem, wysycha siła jak woda na piecu. Słabi, słaniając się na nogach walą toporami i jak automaty ciągną stalowe wstęgi pił tam i z powrotem, tam i z powrotem, do znudzenia, do utraty tchu.

Aż padają zmęczone, olbrzymie czasem drzewa. Najpierw można je liczyć, leżą każde z osobna jak poukładane, potem ich coraz więcej, rosną w dziesiątki, gmatwają się zrzucanymi w ziemię konarami, które przed godziną jeszcze dumnie kryły niebo i słońce. A czasem pada deszcz i wyje wiatr. Wtedy lepisz się wodą. Jesteś mokry cały.

Kompletnie cały. Wszystko wkoło ciebie tonie w wodzie, drzewa i trawa i niebo i ty sam. Jesteś zmęczony i znużony. Zdaje Ci się, że cały świat jest zmęczony i zniechęcony. fragment Spis treści:

HENRYK MARKIEWICZPrzedmowaDZIENNIKIUcieczka przed swastyką[Zesłanie]Wojna po raz drugiCztery razy siedemŻegnaj, brygado!Posiołek po raz ostatniZ Północy na PołudnieA więc Buchara!Panem et circensesBuchara z dnia na dzieńRyż i bawełnaNamioty i guzikiAlarm i droga[We Włoszech]PodchorążówkaANEKS[Z kroniki 4. Batalionu]ANDRZEJ ROMANOWSKIPosłowieSpis ilustracjiNota edytorskaUNIVERSITAS 2013, ISBN: 97883-242-2329-9, 145x210, 312 s.