Poznańska Krystyna Nowe formy innowacji

Dokonujący się obecnie postęp naukowo-technologiczny, rosnąca konkurencja oraz ryzyko i niepewność jutra sprawiają, że prowadzenie działalności gospodarczej wymaga uwzględniania coraz szerszego spektrum czynników warunkujących sprawność i efektywność funkcjonowania każdej organizacji. Zmusza to jednocześnie zarządzających przedsiębiorstwami do podejmowania nieszablonowych działań strategicznych zmierzających do zapewnienia firmie odpowiedniej pozycji na rynku. Przedsiębiorstwa muszą obecnie szybko i skutecznie reagować na zachodzące wokół nich zmiany i korygować przyjęte strategie działania, poprzez m. in. redefiniowanie stawianych przed nimi celów, modyfikowanie relacji z otoczeniem czy też dokonywanie zmian w strukturze i sposobie gospodarowania zasobami. Proces dostosowywania się do zachodzących zmian nie zapewni jednak przedsiębiorstwom ani przewagi konkurencyjnej, ani dynamicznego rozwoju, które stanowią podstawę funkcjonowania organizacji w gospodarce wolnorynkowej.

Podmioty gospodarcze muszą zatem nastawić się na kreowanie nowej i korzystnej dla siebie rzeczywistości, przy czym jednym z najbardziej skutecznych rozwiązań, dzięki któremu cele te mogą zostać zrealizowane, jest przede wszystkim wdrażanie innowacji. Należy podkreślić, iż zakres i rodzaj innowacji wprowadzanych przez przedsiębiorstwa ulega zasadniczej modyfikacji wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym oraz zmianą modeli biznesu przedsiębiorstw. Ponadto, mimo licznych korzyści wynikających ze stosowania innowacji, istnieje również wiele związanych z tym barier i zagrożeń. Stawia to nowe wyzwania przed menedżerami i praktykami gospodarczymi, podejmującymi ważne decyzje dotyczące polityki innowacyjnej i gospodarczej. Niniejsza książka stanowi próbę przedstawienia nowych form innowacji oraz możliwości ich wykorzystania w gospodarce światowej i polskiej.

Podjęte rozważania nawiązują do głównego nurtu badań prowadzonych w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie1 i są rezultatem projektu realizowanego w ramach badań zatytułowanych Konkurencyjność przedsiębiorstw - wpływ rynku oraz instytucji formalnych i nieformalnych, w tym regulacji i deregulacji, prowadzonych pod kierunkiem prof. dr. hab. Romana Sobieckiego. Zarówno podjęte rozważania teoretyczne, jak i opisane badania empiryczne koncentrują się na takich rodzajach innowacji jak innowacje otwarte, ekoinnowacje, innowacje społeczne, a także innowacje oszczędne oraz wybrane innowacje czwartej rewolucji przemysłowej. Całość podzielono na sześć rozdziałów. W pierwszym z nich scharakteryzowano innowacje otwarte, które są obecnie uznawane za wiodący model zarządzania innowacjami.

Autor rozdziału rozpoczął swoje rozważania od przedstawienia istoty innowacyjności z perspektywy rozwoju przedsiębiorstw. Wskazał też główne determinanty procesów innowacji, ze szczególnym uwzględnieniem kosztów, czasu i ryzyka. Zasadnicza część rozdziału poświęcona jest charakterystyce modelu otwartych innowacji, począwszy od jego genezy, poprzez główne wyznaczniki i wiodące nurty badań w przypadku tej koncepcji, a na praktycznym zastosowaniu skończywszy. W rozdziale drugim autorzy podjęli próbę zbadania zjawiska konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw rodzinnych. W tym celu scharakteryzowali istotę konkurencyjności, a następnie przedstawili wyniki badań przeprowadzonych wśród 304 przedsiębiorstw rodzinnych w zakresie instrumentów kształtowania konkurencyjności.

Druga część rozdziału poświęcona jest procesom innowacyjnym w przedsiębiorstwach rodzinnych. Autorzy omówili specyfikę przedsiębiorstw rodzinnych oraz zaprezentowali wyniki badań, których zasadniczym celem było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy koncepcję innowacji otwartych można uznać za atrakcyjną dla przedsiębiorstw rodzinnych. Zaprezentowano tu 5 studiów przypadku dotyczących firm rodzinnych należących do największych producentów kosmetyków lub zajmujących pozycję lidera w niszy rynkowej. W rozdziale trzecim skoncentrowano się na innowacjach proekologicznych, których znaczenie systematycznie rośnie w gospodarce zarówno światowej, jak i polskiej. Punktem wyjścia w przypadku przedstawionych tu rozważań są problemy definicyjne.

Zaprezentowano podstawowe sposoby rozumienia i klasyfikowania ekoinnowacji, dzięki którym podmioty gospodarcze mogą skutecznie realizować nie tylko politykę środowiskową, lecz także własną strategię rozwoju. W dalszej części rozdziału przedstawiono wyniki badań empirycznych przeprowadzonych wśród dużych przedsiębiorstw produkcyjnych funkcjonujących w Polsce. Przeanalizowano zarówno rodzaj działań proekologicznych podejmowanych przez wytypowane do badania przedsiębiorstwa, jak i przejawy odpowiedzialności firm za realizację podejmowanych działań oraz przesłanki i efekty z nich wynikające. W kolejnym rozdziale zaprezentowano koncepcję innowacji oszczędnych, które mają szczególne znaczenie z perspektywy gospodarek wschodzących, ale są też niezwykle ważne przy prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych oraz projektowaniu i tworzeniu nowych produktów, a także usprawnianiu istniejących rozwiązań. Autor rozdziału scharakteryzował istotę innowacji oszczędnych, odróżniając je od innowacji odwróconej oraz kosztowej.

Omówił również koncepcję Jugaad - przedsiębiorczości sprzyjającej tworzeniu innowacji oszczędnych. W swoich rozważaniach zwrócił też uwagę na rosnące znaczenie innowacji oszczędnych w przypadku gospodarek wschodzących, a także zaprezentował przykłady dotychczas wprowadzonych innowacji. Rozdział piąty poświęcony został technologii chmury obliczeniowej, zaliczanej obecnie do najbardziej dynamicznie rozwijających się technologii mobilnych. W pierwszej części opracowania zawarto rozważania definicyjne dotyczące chmury obliczeniowej i jej rodzajów. Następnie omówiono znaczenie oraz bariery i zagrożenia związane z jej wykorzystaniem przez przedsiębiorstwa.

Skoncentrowano się na przeszkodach o charakterze technicznym, prawnym i mentalnościowym. Przezwyciężanie tych trudności staje się jednym z najważniejszych zadań stawianych przed menedżerami podejmującymi decyzje dotyczące zmiany tradycyjnego modelu IT na model chmury obliczeniowej. W ostatnim z rozdziałów przedstawiona została koncepcja przedsiębiorczości społecznej, która jest kluczem do zrozumienia innowacji społecznych. Podjęte tu rozważania można podzielić na dwie zasadnicze części. W pierwszej z nich, na podstawie pogłębionych studiów literaturowych, omówiona została koncepcja przedsiębiorczości społecznej oraz innowacji społecznych.

W drugiej części zaprezentowano z kolei przykłady innowacji społecznych zastosowanych w trzech krajach o dużych różnicach w poziomie rozwoju gospodarczego, tj. w Nigerii, Szwecji i Polsce. Autor rozdziału podkreślił również, że poziom rozwoju gospodarczego może mieć bezpośredni wpływ na priorytetowe traktowanie problemów w sferze wykluczenia społecznego pod względem wdrażania innowacji społecznych. W podsumowaniu książki zawarto z kolei najważniejsze wnioski wynikające z przeprowadzonych badań.