Słownik prezentuje sylwetki kapłanów, nauczycieli, naukowców i innych przedstawicieli elit polskich, którzy po 1945 r. pozostali na terenie ZSRS. Jedni nie chcieli, a inni nie mogli osiąść w powojennej Polsce. Podjęli misję przeciwstawiania się sowietyzacji, ocalenia języka, kultury, przechowania wiary $607 choćby w niewielkim kręgu najbliższych. Nie zabiegali o honory, nie liczyli na ordery czy wyrazy uznania.
Niczym żołnierze na straconych placówkach pełnili służbę, nie zważając na jej dramatyczne konsekwencje - więzienia i łagry sowieckie, represje, praca na najgorszych stanowiskach, znacznie poniżej kompetencji. Niech zatem biogram każdego z nich przyczyni się do zachowania jego ofiary i pracy w pamięci narodu.
