Falkowski Stanisław Siły większe niż chaos.

Analiza ,,Przedwiośnia" na podstawie rękopisu Stefana Żeromskiego ,,Przedwiośnie" (1924) mówi o Polsce i potwornościach bolszewickiej rewolucji. Jest diagnozą i przepowiednią na temat masowych zbrodni, a zwłaszcza na temat sytuacji duchowej ludzi ogołoconych ze świadomości, kim są, wyrwanych z rodziny, z domu, z ojczyzny, zanim zdążyli pojąć, kogo mają kochać i co jest święte. ,,Siły większe niż chaos" to klucz do właściwego zrozumienia ,,Przedwiośnia", ilustrowane studium interpretacyjne, książka o jednej książce, zaadresowana do wszystkich i zarazem do uczonych polonistów. Autor książki udowadnia, że sławną powieść Żeromskiego trzeba czytać z mikroskopową dokładnością, niczym wiersz liryczny, i że jej najważniejszym tematem nie jest ani rewolucja, ani nawet Polska, lecz straszne niebezpieczeństwo oddawania czci fałszywym bóstwom - władzy, namiętności, zemsty. Od wydania ,,Przedwiośnia" (1924) wkrótce minie sto lat. Przez ten czas - aż do dziś - powieść Żeromskiego potępiano lub stawiano na piedestale, lecz mało kto ją starannie czytał. Stanisław Falkowski czyta Przedwiośnie Stefana Żeromskiego z wielką wrażliwością i erudycją, dostrzegając w powieści, po blisko stu latach od jej pierwszego wydania, rzeczy nowe, oryginalne i intrygujące. Ostrożnie i delikatnie oddziela od siebie warstwy pochodzące z różnych etapów pracy nad tekstem oraz zestawia ze sobą oddalone kompozycyjnie fragmenty dzieła. Odkrywa i brawurowo interpretuje liczne nawiązania do innych tekstów kultury. Uważny czytelnik książki o Przedwiośniu powróci do dawnej szkolnej lektury przekonany, że jest tym właśnie odbiorcą, do którego zwracał się pisarz. Prezes Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego Prof. dr hab. Kwiryna Handke W czterdziestu jeden rozdziałach książki Falkowski pyta między innymi: co znaczą w ,,Przedwiośniu" dziwne połączenia wyrazów (,,powrósła nie do przestąpienia", ,,powietrze szerokie, olbrzymie", ,,opuchłe ulice")$1125 dlaczego powieść zaczyna się od przekleństwa$1126 po co pisarz wymyślił nieistniejące miasteczko$1127 po co opisuje polną drogę (którą przecież każdy widział)$1128 kto całuje graniczne słupy$1129 czego Cezary uczy się od matki po jej śmierci$1130 dlaczego niezapomniany Maciejunio jest ,,prastary" (a nie po prostu ,,stary")$1131 do czego pisarz potrzebuje młodocianej morderczyni$1132 Nawet najdziwniejsze z tych pytań okazują się poważnymi kluczami do ważnych znaczeń powieści. Tekstowi głównemu towarzyszą indeksy (w tym Indeks postaci powieściowych i osób wspominanych w powieści, liczący około trzystu haseł i pokazujący, jakim tłumem ludzi Żeromski zapełnia stronice powieści i wyobraźnię czytelników) oraz ilustracje - w postaci zdjęć współczesnych, a także fotografii z epoki, w tym zaczerpniętych z rodzinnego archiwum autora - dla zaznaczenia, że przeżycia i dylematy naszych niedawnych przodków nie są literacką fikcją, lecz stanowią nasze osobiste dziedzictwo; z pewnością wielu z nas pamięta własnych dziadków lub pradziadków urodzonych, jak Cezary Baryka, około 1900 roku i jak on uczestniczących w wojnie dwudziestego roku. Osobną kategorię ilustracji - i zarazem ważną nowość obecnego wydania - stanowią znacznie liczniejsze niż poprzednio reprodukcje fragmentów brulionowego rękopisu powieści, służących jako istotne argumenty interpretacyjne. Druga ważna nowość to inne i obszerniejsze wyjaśnienie sławnego motywu szklanych domów, jednego z najważniejszych kluczy do znaczeń utworu. W polemicznych przypisach Falkowski odpowiada m.in. na pytanie, dlaczego scenariusz filmu ,,Przedwiośnie" zrealizowanego przed kilkunastu laty jest skandalicznie sprzeczny z sensem powieści Żeromskiego. Patronat Stowarzyszenia im. Stefana Żeromskiego Publikacja wyróżniona na Targach ,,Edukacja XXI" (2003) nagrodą za najlepszą książkę popularnonaukową.