Fundacja na rzecz Czystej Energii Wymiar narodowy i ponadnarodowy dialogu społecznego w Unii Europejskiej Bogusław Jagusiak

WstępPostępujące zróżnicowanie potrzeb społecznych, sieciowych powiązań zachodzących między nimi, a także wyczerpujące się formy demokracji pośredniej sprawiają, że mamy do czynienia z istotnymi zmianami społecznymi współczesnej Europy i świata. Poszczególne grupy społeczne w odmienny sposób są włączane w procesy decyzyjne na różnych poziomach. Problemem współczesnych demokracji jest znaczny odsetek obywateli, którzy czują się wykluczeni z politycznych i społecznych debat na temat istotnych kwestii dotyczących ich życia oraz warunków egzystencji w wymiarze gospodarczo-społecznym. Demokracja bowiem powinna gwarantować podejmowanie decyzji zgodnie z wolą większości obywateli zarówno w państwie, jak i w strukturach Unii Europejskiej. Demokracja pośrednia (przedstawicielska) ma istotne mankamenty, szczególnie w kwestiach łagodzenia obaw i zaspokajania potrzeb obywateli.

W życiu zbiorowym mamy do czynienia z konfliktami strukturalnymi. Przykładem może być konflikt między modelami demokracji przedstawicielskiej i partycypacyjnej (bezpośredniej) wyrażający się w dążeniu do wyłonienia woli większości przy zachowaniu praw mniejszości. Obecnie coraz powszechniejszy staje się model demokracji uczestniczącej, której ważnym elementem jest dialog obywatelski. Jest on bezpośrednią konsekwencją wyzwań wynikających z odchodzenia od minionych tradycyjnych form uczestnictwa w życiu publicznym. Dotyczy to zwłaszcza Unii Europejskiej, w której demokratyczna reprezentacja jest oparta na podejściu reprezentowanym przez Jacques'a Delorsa, który nazwał ją ,,niezidentyfikowanym politycznym obiektem"1.

Współczesny europejski dialog społeczny obejmuje dwie główne funkcje: konsultacje i negocjacje, które stanowią siłę napędową ekonomicznej i społecznej modernizacji. Nowego znaczenia nabrał dialog wraz z postępem integracji ekonomicznej i walutowej, która wymusza potrzebę wymiany i koordynacji stosunków branżowych, podnosząc rangę partnerów społecznych. Europejski dialog społeczny charakteryzuje się nowoczesnymujęciem. Kombinacja autonomicznego dialogu społecznego i zaangażowanianarodowych oraz europejskich partnerów jest istotna z punktu widzeniabardziej wyważonego i spójnego rozwoju społecznego.

W każdym z krajówczłonkowskich dialog społeczny jest przypisany do działań demokratycznegorządu, stanowi też narzędzie ekonomicznej i społecznej modernizacji. Umożliwia zdefiniowanie praktycznych sposobów dla przeprowadzaniareform, które będą efektywne ekonomicznie i akceptowalne społecznie. Stanowion nośnik podstawowych wartości uczestnictwa i odpowiedzialnościopartych na zakorzenionych tradycjach narodowych i tworzy odpowiednieramy dla kontrolowanej modernizacji, szczególnie ważnej dla nowychkrajów członkowskich. Aby dialog mógł pełnić ważną rolę na poziomieeuropejskim, powinien rozszerzyć działania praktyczne2. Jest to związanez rozwojem negocjacyjnych form rozwiązywania problemów społecznych.

Dotyczy to procesu zakorzenionego w obiektywnych uwarunkowaniachgospodarowania i mocno związanych ze sposobem postrzegania własnychinteresów przez strony będące podmiotami stosunków pracy. Kompromissocjalny, będący trwałym elementem europejskich systemów gospodarczych,przyniósł zarówno pracownikom, jak i pracodawcom wymierne korzyści. Pracownikom umożliwił wyraźną poprawę standardów życia i dostępdo dóbr wyższego rzędu, a pracodawcom zapewnił sprawne i efektywnefunkcjonowanie sfery wytwórczej, stwarzając zupełnie nowy sposób doosiągania zysków, jakim stała się masowa konsumpcja.