Agawa Milos Crnjanski Poezje

"Jeden z interpretatorów dzieła Crnjanskiego w czasach ateistycznego komunizmu porównywał jego sumatraizm do religii bez Boga. Sumatraistyczne widzenie świata jest chyba jednak bliższe naszemu dzisiejszemu tego świata oglądowi niż optyce ateistycznej. A zyskaliśmy ten ogląd dzięki rozwojowi radia i telewizji, dzięki Internetowi i telefonii komórkowej, międzykontynentalnym samolotom i rakietom, a także na skutek od półwiecza wiszącej nad ludzkością jak miecz Damoklesa bombie atomowej i wodorowej oraz broni bakteriologicznej. Dziś świat tak się skurczył, że szczyty dalekiego Uralu rzeczywiście są na wyciągnięcie ręki. I nie jest dla nas obojętne, co się dzieje na tym Uralu, gdzie żarzą się akurat olbrzymie składowiska posowieckich odpadów nuklearnych, bo stanowić to może o losie każdego z nas.

Świat stał się globalny nie tylko w pojęciu ekonomistów, lecz także fizyków, historyków, filozofów, socjologów i psychologów, stał się macluhanowską wioską globalną. W tej wiosce, jak mi się wydaje, Miloš Crnjanski zamieszkał dzięki swej przenikliwej intuicji kilkadziesiąt lat wcześniej, nim ją odkrył Mac Luhan, i zdążył wydeptać w niej całkiem wyrazistą własną ścieżkę modelowania poetyckiego świata i człowieka w tym świecie, którą nazwał sumatraizmem. Sumatraizm Crnjanskiego nabiera, moim zdaniem, nowego blasku w świetle teorii Yonei Masudo i Mac Luhana i wchodzi w ciekawy dialog z dzisiejszym pojęciem rewolucji przetrwania.