Adamska Agata, Główka Gabriel, Sobiecki Grzegorz Pieniądz, kapitał i nieruchomości w procesie finansjeryzacji

Historia ludzkości nierozerwalnie związana jest z doskonaleniem możliwości zaspokajania potrzeb poszczególnych jednostek oraz różnych grup społecznych. Dążenie do zaspokajania tych potrzeb prowadziło między innymi do zwiększania zasobu posiadanych dóbr poprzez ich wymianę lub wytwarzanie oraz wznoszenia budynków mieszkalnych, stając się siłą napędową rozwoju gospodarki. Chociaż handlem, produkcją czy budownictwem rządzą nieco inne mechanizmy, to wszystkie te trzy obszary łączy silny związek z finansami. Rozwój handlu wymagał rozliczania transakcji, innego niż naturalny, ale kłopotliwy w realizacji, barter. Oznaczało to konieczność znalezienia powszechnie akceptowanego środka wymiany.

Taki środek powinien być uniwersalnym dobrem, które jest dość rzadkie w naturze, ale znane i pożądane przez większość ludzi, mającym dużą wartość, ale niewielką wagę, podzielnym, ale trwałym. Wymienionymi cechami  harakteryzują się metale szlachetne - złoto i srebro, dlatego powszechnie stały się one podstawą tworzenia systemów pieniężnych (najpierw jako kruszec, później w formie bitych monet). Systemy te mimo swojej wspólnej bazy obejmowały różne waluty, których $18bicie" stanowiło przywilej reprezentantów władzy politycznej. Funkcjonowanie równocześnie wielu walut spowodowało, że pieniądz, żeby móc pełnić funkcję środka rozliczeń transakcji, sam musiał stać się przedmiotem wymiany. Z czasem pieniądz nabierał coraz większego znaczenia jako towar, a obroty na rynku walutowym coraz bardziej rosły.

Sam pieniądz również zmienił swoją formę z kruszcowego na fiducjarny (najpierw papierowy, później elektroniczny), co jeszcze bardziej sprzyjało swobodnemu nim obrotowi. Spekulacje na rynku walutowym stały się powszechne, zwłaszcza po wprowadzeniu na szeroką skalę walutowych instrumentów pochodnych (forward, swapów, opcji itd.). Obecnie dzienne obroty na rynku walutowym OTC szacowane są na ponad 5 bln USD, a większość transakcji zawieranych jest przez instytucje finansowe (93 proc. obrotów), przy wykorzystaniu instrumentów pochodnych (67 proc. obrotów) Ta fundamentalna zmiana głównej funkcji pieniądza - z pomocniczej, ułatwiającej wymianę dóbr i usług na wirtualny przedmiot obrotu i spekulacji na rynku finansowym - stanowi jeden z aspektów finansjeryzacji. Wytwarzanie dóbr jako sposób zaspokajania potrzeb ludzkich przeszło podobnie długą drogę. Pierwotnie rozwijana działalność rzemieślnicza przekształciła się w produkcję przemysłową, prowadzoną początkowo w manufakturach, które następnie zastąpione zostały przez fabryki, zajmujące się produkcją masową.

Aby jednak tego typu produkcja stała się możliwa, niezbędny był kapitał i instytucje ułatwiające jego pozyskiwanie. W 1602 r. powstała w Holandii pierwsza na świecie spółka akcyjna Kompania Wschodnioindyjska (Vereenigde Oost-Indische Compagnie - VOC). Zbierała ona środki finansowe od wielu osób, emitując kilkakrotnie nowy instrument - akcje. Konieczność zapewniania możliwości zbywania owych akcji stała się przyczyną powołania do życia pierwszej giełdy papierów wartościowych, którą założono w Amsterdamie już w 1608 r. 2. Ponieważ innowacja okazała się udana, dość szybko w wielu miejscach na świecie zaczęły powstawać kolejne spółki akcyjne i kolejne giełdy papierów wartościowych, umożliwiające już pozyskiwanie kapitału, jego transformację i alokację.

Akumulacja kapitału zapewniła finansowe zaplecze rewolucji przemysłowej, która doprowadziła do zmiany oblicza gospodarki z cechującej się ustawicznym niedoborem dóbr na charakteryzującą się stanem chronicznej nadprodukcji i nadmiernej konsumpcji. Obok zmian zachodzących w sferze realnej równolegle dochodziło do przeobrażeń w wykorzystaniu instrumentów kapitałowych. Dzięki zapewnieniu przez giełdy papierów wartościowych płynnego obrotu akcjami możliwa stała się coraz bardziej powszechna spekulacja, której skala jeszcze wzrosła po wprowadzeniu kapitałowych instrumentów pochodnych (głównie opcji i kontraktów futures). Obecnie tylko na giełdowych rynkach papierów wartościowych miesięczne obroty opcjami na akcje sięgają 300 mln sztuk, a kontraktami futures 60 mln sztuk. Dynamicznie rośnie również tempo obrotu samymi akcjami - średnio co roku zmienia się całkowicie akcjonariat każdej ze spółek publicznych.

Na przestrzeni wieków rola rynków akcji uległa transformacji, ciężar przesunął się z dostarczania kapitału do przedsiębiorstw na funkcję zapewnienia możliwości prowadzenia nieustannej spekulacji. Stanowi to kolejny z przejawów finansjeryzacji.